De tools van de radiomaker

Radiomakers helpen je doorheen de ochtend en houden je gezelschap onderweg, maar ook thuis tot laat in de avond of nacht. Ze praten honderduit. Een radiostem neemt je mee, doet je ook nadenken over gevoelige onderwerpen en laat je genieten van muziek. Met een hoofdtelefoon of oortjes luisteren radiomakers intensief naar hun favoriete muziek, innoverende radio uit binnen- en buitenland en zoveel prachtige podcasts…. Een radiopresentator rekent op een soepele kaakval, trefzekere lippen, flexibele stemplooien en een gevoelig trommelvlies: het zijn belangrijke tools die gekoesterd moeten worden om uren door te gaan. De stem wordt getraind en de trommelvliezen beschermd. Heeft die stemtraining effect, blijven de stemplooien ook na jaren goed functioneren? Is het juist gebruiken van de stem voldoende of moeten we die blijven onderhouden en beschermen? Bernadette Timmermans onderzocht hoe de stemkwaliteit 15 jaar na stemtraining is geëvolueerd. Marc de Bodt maakt een tijdslijn en bekijkt waar we nu staan: van de vociferatio bij de oude Grieken en Romeinen tot de stemcoach nu. Wat eerst als een ambacht werd uitgevoerd, is geëvolueerd tot een wetenschappelijk onderbouwde benadering. Kunnen we de trommelvliezen beschermen tegen té veel lawaai, indringend geluid? Is dat nodig? En zo ja, waarom? Gebruiken we oortjes, veilige hoofdtelefoons of beengeleidingshoofdtelefoons? Bart Vinck legt uit hoe én wanneer geluid je beide oren, je gehoor en spraakverstaan positief en negatief kan beïnvloeden. Hoe veilig te luisteren en te genieten van gesprekken en muziek tot op latere leeftijd. Katharina Smets “podcastwizzard” weet dat stemmen veel invloed hebben op de sfeer, de inhoud van een podcast. Hoe begin je daaraan? Waar moet je allemaal rekening mee houden? Spits je oren!

Een Stentorstem voor het leven? Door Bernadette Timmermans

De meeste onderzoeken naar het effect van stemtraining bij professionele stemgebruikers beperken zich tot korte- en middellange termijn analyses. De radiostudenten die meewerkten aan mijn doctoraatsstudie (1999-2003) zijn na 15 jaar opnieuw getest op hun stemvaardigheden. Uit dit onderzoek blijkt dat de stemkwaliteit en het zelfbeeld van stemprofessionals op de lange termijn zeer stabiel tot positief zijn. Dat is goed nieuws en toont aan dat een stem kan blijven evolueren.

Bernadette Timmermans is logopediste en doctor in de medische wetenschappen. Als postdoctoraal onderzoeker doceert ze een carrière lang stem, ‘spraakvaardigheid en presentatie’ aan de studenten Radio van het RITCS en de journalisten van de VUB. Ze is een van de stemvormers van de oude rotten in het vak én de prille microfoonmedewerkers van de VRT. Een schare bedrijven en scholen vraagt haar regelmatig voor workshops rond stem en presentatie.

Stemtraining: van ambacht tot wetenschap door Marc De Bodt

Het verbeteren van spraak en stem is waarschijnlijk iets van alle tijden maar kreeg pas 100 jaar geleden enige structuur en een goede 50 jaar geleden een formeel statuut met een eigen logopedie-opleiding en daarna ook eigen wetenschappelijke onderzoekscentra. Waar het aanvankelijk eerder een ambacht was, waar ervaring en deskundigheid van specifieke leermeesters werd overgedragen van de ene generatie op de andere, evolueerde het tot een authentieke wetenschappelijke discipline met wortels in de taalkunde, de geneeskunde, en de psychopedagogische wetenschappen. De inzichten in wat goed, nuttig en echt nodig is voor een spreker evolueerde mee met de tijd. Waar aanvankelijk de “eloquentia perfecta” de hoogste betrachting was, ligt de focus vandaag meer op geslaagde communicatie in termen van begrijpen en begrepen worden. Authenticiteit en herkenbaarheid van culturele, regionale en maatschappelijke achtergrond worden daarbij niet per definitie geschuwd. Dit heeft geleid tot een breedspectrum-zorgverlening waarin stemzorg het vocale potentieel van de spreker probeert te maximaliseren in functie van zijn specifieke behoeften en dat op een veilige en beschermende manier.

Marc De Bodt is logopedist en doctor in de medische wetenschappen, em. hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen, em. gastprofessor aan de Universiteit Gent, voormalig hoofd van het Universitair Revalidatiecentrum voor Communicatiestoornissen aan het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Naast zijn jarenlange klinische ervaring is hij ook auteur van een groot aantal wetenschappelijke artikels en boeken op het domein van stem en spraak. Actueel is hij emeritus met opdracht aan de UA en betrokken bij het logopedisch wetenschappelijk onderzoek.
 
Geluid, een gesel of een zegen voor radiomakers? Door Bart Vinck

Vertrekkende vanuit een bespreking van de werking en functie van ons auditieve systeem, legt Bart Vinck de link met ons ‘verwerkend’, ‘analyserend’ en ‘interpreterend’ brein. Hierbij wordt de nodige aandacht gegeven aan de relatie met andere sensoriële en motorische systemen in ons lichaam en de impact van auditieve overprikkeling op slaap en levenskwaliteit. De angst voor gehoorschade met als resultaat het zich overbeschermen en sociaal isolement, wordt geplaatst tegenover het belang van geluid in ons leven en de noodzaak voor communicatie en ‘gezond leven’. ‘Hoe veilig luisteren’ komt uitgebreid aan bod met specifieke aandacht voor beroepen die veel met hoofdtelefoon en oortjes te maken hebben.

Bart Vinck is klinisch audioloog, verbonden als hoofddocent Audiologie aan de Universiteit Gent. Hij ligt mee aan de basis van de oprichting van de Universitaire opleiding Logopedie en Audiologie aan de UGENT. Hij heeft jarenlange internationale erkenning voor zijn wetenschappelijk onderzoek en klinisch werk rond preventie en aanpak van professionele en recreationele gehoorschade, de diagnose en aanpak van tinnitus, hyperacusis en misofonie. Hij is al 5 jaar de bezieler en de drijvende kracht achter ON-GEHOORD, het eerste multidisciplinaire expertisecentrum voor tinnitus en hyperacusis.

Mijn stem tussen de stemmen door Katharina Smets

Voor de podcast ‘De stemmen’ in opdracht van Opera Ballet Vlaanderen interviewde Katharina Smets de meest uiteenlopende mensen. Elke persoon had een heel eigen achtergrond en vroeg een andere aanpak. Katharina neemt je mee in het proces van voorbereiding tot montage van de uiteenlopende stemmen. Spits je oren maar!

Katharina Smets doctoreerde in de kunsten over de attitude van de audio documentairemaker (UAntwerpen en Koninklijk Conservatorium, ARIA). Ze gebruikt documentaire materiaal voor radioproducties en voor live-performances. Katharina werkt als onafhankelijk maker in België, Nederland, VS en VK. Ze doceert audiostorytelling aan het Koninklijk Conservatorium in Antwerpen. Ze is een veelgevraagd adviseur bij het maken van audioverhalen voor podcasts, audiogidsen en theater.