Cinéclub RITCS: Stalker (1979) - Andrei Tarkovsky

NL: Een keuze van de Cinéclub, bestaande uit RITCS-studenten. Stalker (1979) wordt beschouwd als een van de hoogtepunten van Andrej Tarkovski’s oeuvre, en bovendien als een van de meest complexe, gelaagde en ongrijpbare sciencefictionfilms aller tijden. Geïnspireerd door de roman Bermtoeristen van de gebroeders Stroegatski zette Tarkovski een filosofisch provocerend en visueel buitengewone film neer. Het is een vervreemdend, mysterieus meesterwerk dat je meeneemt op een metafysische odyssee naar het hart van de duisternis, door pre- of post-apocalyptische landschappen, op zoek naar de grenzen van je diepste verlangens.

Stalker opent met een scène die zich afspeelt in de ‘echte’ wereld; een donkere bar in een vervallen, roestig havenstadje in een (voor de kijker) onbekende uithoek van Rusland. Deze ‘alledaagse’ scènes zijn afgebeeld in warme, donkergele en bruine sepiatinten, waardoor ze een griezelige vintage-schoonheid bezitten. Deze sfeer staat in schril contrast met ‘De Zone’, een industrieel gebied dat is weergegeven in levendige kleuren die gehesen zijn in een etherische, grauwe mist. De discrepantie tussen het natuurlijke en het industriële en technologische is altijd een terugkerend thema geweest in Tarkovski’s werk. “Stalker” vormt bovendien het hoogtepunt van zijn carrièrelange preoccupatie met geheugen, trauma en de relatie tussen subjectieve perceptie en fysieke realiteit.

De Zone is een desolaat, industrieel en hermetisch afgesloten terrein vol afval, met een complex labyrint van valstrikken. Zodra mensen De Zone betreden, begint alles op magische wijze te veranderen. De zone is gelegen op een niet-gespecificeerde plek in Rusland, die van horen zeggen wordt bewoond door buitenaardse wezens en ‘De Kamer’ huisvest; een kamer waarin je diepste, meest geheime wensen worden vervuld. De regering heeft De Zone tot onbegaanbaar gebied verklaard en afgesloten met prikkeldraad en grenswachten. Dit heeft echter niet voorkomen dat mensen proberen binnen te komen onder begeleiding van professionele gidsen, waaronder de drie protagonisten uit “Stalker”.

Drie wanhopige en getormenteerde figuren: een wetenschapper en een schrijver, onder begeleiding van een mysterieuze gids, de Stalker uit de titel, beginnen aan een spirituele reis door dit gebied buiten de beschaving. Ieder heeft zo zijn eigen belangen bij deze zoektocht. De schrijver is op zoek naar inspiratie, de wetenschapper heeft wetenschappelijke doeleinden voor ogen en voor de gids is De Zone een tweede thuis weg van huis. Hij ziet schoonheid in de complete rust en eenzaamheid en beschouwt De Zone als het enige en laatste toevluchtsoord, voor wanneer alle hoop verdwenen is.

Stalker is nog altijd relevant omdat de film zowel iets over het verleden zegt als over het heden en de toekomst. Hij werd gemaakt ten tijde van de Sovjet-Unie en was de laatste film die Tarkovski hier af zou maken. De regisseur was niet altijd even geliefd door de Sovjetautoriteiten wegens de metafysische en anarchistische inslag van zijn films. “Stalker” was in de jaren tachtig een cultfilm en sloot naadloos aan op het no future-gedachtegoed van dit decennium. De suggestie van nucleaire verdoemenis en de industriële omgeving waarin het verhaal zich afspeelt droegen hier sterk aan bij. Het doet direct denken aan de kernramp in Tsjernobyl, al vond deze gebeurtenis pas zeven jaar later plaats, waardoor Stalker als een donkere voorbode kan worden gezien.

Russian language | Dutch subtitles

(Bron: Eye Film)

EN: A choice by the Cinéclub, consisting of RITCS-students. STALKER (1979) is widely viewed as one of the pinnacles of Andrei Tarkovsky’s oeuvre. It is one of the most complex, layered and elusive science fiction films of all time. Inspired by the novel “Roadside Tourists” by the Strugatsky brothers, Tarkovsky created a philosophically provocative and visually extraordinary film. It is an alienating, mysterious masterpiece that takes you on a metaphysical odyssey into the heart of darkness, through pre- or post-apocalyptic landscapes, in search of the limits of your deepest desires.

“Stalker” opens with a scene set in the 'real' world; a dark bar in a dilapidated, rusty harbor town in an unknown corner of Russia. These quotidien scenes are depicted in warm, dark yellow and brown sepia tones, giving them an eerie vintage beauty. This atmosphere is in stark contrast to 'The Zone', an industrial area rendered in vibrant colors suspended in an ethereal, gray mist. The discrepancy between the natural and the industrial and technological has always been a recurring theme in Tarkovsky's work. Stalker is also the culmination of his career-long preoccupation with memory, trauma, and the relationship between subjective perception and physical reality.

The Zone is a desolate, industrial and hermetically sealed area full of waste. A complex labyrinth of traps is laid throughout it. Once people enter The Zone, everything magically begins to change. The zone is located in an unspecified place in Russia, which is said to be inhabited by aliens, and houses 'The Chamber'; a room where your deepest, most secret desires are fulfilled. The government has declared The Zone an impassable area and closed it off with barbed wire and border guards. However, this has not prevented people from trying to enter, including the three protagonists from Stalker.

Three desperate and tormented figures: a scientist and a writer, accompanied by a mysterious guide, the Stalker of the title, embark on a spiritual journey through this realm beyond civilization. Every person has their own interests in this quest. The writer is looking for inspiration, the scientist has scientific goals in mind, and for the guide, The Zone is a second home away from home. He sees beauty in the complete peace and solitude and considers The Zone as the only and last refuge, for when all hope is gone.

STALKER maintains relevancy even 44 years after its release. The film illuminates the past as well as the present and future. It was made in the Soviet era, and was the last film that Tarkovsky would complete here. The director was not always well liked by the Soviet authorities because of the metaphysical and anarchic nature of his films. STALKER was a cult film in the 1980s and fitted in seamlessly with the no-future philosophy of this decade. The suggestion of nuclear damnation and the industrial environment in which the story takes place contributed strongly to this. It is immediately reminiscent of the Chernobyl nuclear disaster, although this event took place seven years later, making STALKER a dark harbinger of doom.

Russian language | Dutch subtitles